श्री हरिशयनी एकादशीमा तुलसीको महत्त्व थाहा पाइराख्नुहोस् -

जय श्रीमन्नारायण !

तुलसीलाई भगवान् श्रीविष्णुको स्वरूपका रूपमा लिइन्छ । जसले घरमा तुलसी रोपेर तुलसीको नित्य सेवा गर्दछ, त्यसले विष्णुपद प्राप्त गर्दछ भनिएको छ ।

श्री हरिशयनी (देवशयनी/पद्मा) एकादशी तथा तुलसी रोपण दिवसको अवसरमा सबैमा शुभकामना ! सबैले आज घर-घरमा तुलसी रोपण गरी वातावरण स्वच्छ र पवित्र बनाऔँ, घरैमा वैकुण्ठरूपी वासस्थान स्थापना गरौँ । धेरैभन्दा धेरै जना आज एकादशीको व्रत बसौँ । जुन व्रत स्वास्थ्यका लागि रामवाण त छँदैछ, आध्यात्मिक र धार्मिक मुक्तिसोपान पनि बन्न सक्दछ ।आजदेखि भगवान् श्रीविष्णु क्षीरसागरमा शयन गर्नुहुने हुनाले आजको एकादशीलाई हरिशयनी एकादशी भनिन्छ । ज्येष्ठ शुक्ल एकादशीका दिन घरघरमा राखिएको जडिबुटीकी रानी मानिने तुलसीको बीज (दल)को बिरुवा आषाढ शुक्ल एकादशीका दिन आज घरघरमा रोपिन्छ । तुलसीलाई भगवान् श्रीविष्णुको स्वरूपका रूपमा लिइन्छ । जसले घरमा तुलसी रोपेर तुलसीको नित्य सेवा गर्दछ, त्यसले विष्णुपद प्राप्त गर्दछ भनिएको छ ।

व्यावहारिक पक्षलाई हेर्ने हो भने वैज्ञानिक रूपमा पनि तुलसीबाट धेरै अक्सिजन पाइने तथ्य प्रमाणित भएको छ । वृक्षहरुमा सबैभन्दा ज्यादा अक्सिजन उत्सर्जन गर्ने र वातावरणीय दृष्टिले अत्यन्तै पवित्र तुलसीलाई मानिन्छ । आयुर्वेदिक दृष्टिले विभिन्न प्रकारका औषधि निर्माणका लागि महत्त्वपूर्ण मानिने तुलसीको विरुवा घरघरमा रोपेमा बिग्रँदै गएको वातावरणलाई स्वच्छ र पवित्र बनाउन सकिन्छ । आयुर्वेदिक महत्त्वका हिसाबले तुलसीको बिरुवाका निम्न प्रत्यक्ष फाइदा रहेका छन् –

तुलसी (Basil Plant)

वैज्ञानिक नाम – Ocimum sanctum Linn

आयुर्वेदिक दृष्टिले विभिन्न प्रकारका औषधि निर्माणका लागि महत्त्वपूर्ण मानिने तुलसीको विरुवा घरघरमा रोपेमा बिग्रँदै गएको वातावरणलाई स्वच्छ र पवित्र बनाउन सकिन्छ ।

फाइदाहरू –

• रूघा-खोकी, ज्वरो, टाउको दुख्ने, पखाला लाग्ने आदिमा उपयोगी,
• अजीर्ण, अपच, पेट दुखेको एवं पाचन शक्तिको वृद्धिमा सहयोगी,
• स्मरण शक्ति तेज बनाउन उपयोगी,
• पुरुषत्वको वृद्धिमा सहयोगी,
• चिन्ता र तनाव हटाई मनलाई एकाग्र बनाउने,
• पछिल्लो समय क्यान्सर रोग निदानमा समेत उपयोगी बन्ने तथ्य उजागर,
• सधैँ चपाएर खानु भने हुँदैन किनकी दाँतको इनामेलमा असर गर्छ,
• महिलाले गर्भवती भएको समयमा धेरै प्रयोग नगर्ने ।

आज आषाढ शुक्लपक्षको एकादशीका दिन उपवास गरी विधिपूर्वक चातुर्मास्य व्रत पनि प्रारम्भ गर्ने प्रचलन छ । भगवान शयनदेखि जागरणसम्मका चार महिनालाई चतुर्मास भन्दछन् । चतुर्मासभरि भगवानको निरन्तर पूजा गर्नाले सम्पूर्ण पापहरू नष्ट भई भगवानको आशीर्वाद एवं कृपा प्राप्त हुने विश्वास गरिन्छ । श्रीबिष्णु भगवान क्षीर सागरमा शयन गरेको बेला अर्थात् चर्तुमासभरि कुनै पनि मङ्गल कार्यहरु जस्तै विवाह, व्रतबन्ध आदि गर्ने गरिदैँन । त्यस्तै चतुर्मासभरी के कस्तो नखाने भन्ने सन्दर्भमा पुराणमा भनिएको छ –

कटुतिक्ताम्लमधुरं कषायलवणान्रसान् ।

वर्जयत् स च वैरूप्यं दौर्गन्ध्यं नाप्नुयात् सदा ।। (श्रीभविष्यपुराणम्)

अर्थात् चतुर्मास भर पिरो, तीतो, गुलियो, टर्रो, नुनिलो, अमिलो यी छ रस त्याग्नाले जीवनभर नै शरीर दुर्गन्धित र विरूप हुँदैन ।

मङ्गलमस्तु !

जय श्री राधे !!

जय श्रीमन्नारायण !!!